Bogdan Białek "Cienie i ślady"

Są wśród Polaków kwestie, których poruszanie powoduje niezadowolenie. Są wspomnienia, które chcemy wyprzeć czy wydarzenia w historii, o których najchętniej zapomnielibyśmy. Do takich  tematów należy polski antysemityzm. Oburzamy się, kiedy w zachodniej prasie pojawiają się sformułowania "polski obóz zagłady". Oburza nas sam fakt, że ktoś mógłby pomyśleć, że winę za Holocaust w jakimś stopniu ponosimy my - Polacy. Przecież już Mickiewicz mówilł, że "Polska Chrystusem narodów". Wielkim oburzeniem napawa nas sama sugestia o tym, że Polacy mogli mieć korzyści ze śmierci żydowskich sąsiadów, zakrzykiwać będziemy głosy mówiące o Polakach mordujących Żydów. Przecież to nie my! My jesteśmy prawi, dobrzy i to my jesteśmy ofiarami. Tak, jesteśmy wspaniali i tolerancyjni. Wśród Polaków nie ma antysemitów. Tylko dlaczego słowo "Żyd" bywa używane jako obelga? Dlaczego doszukujemy się żydowskich korzeni u nielubianych osób? Skąd biorą się glosy o tym, że Hitler przynajmniej oczyścił Polskę? Skąd pełne nienawiści słowa o mordercach Jezusa? Skąd w nas pogarda, wyszydzanie czy poniżanie? Skąd niechęć do rozmawiania o przeszłości? 

Bogdan Białek jest dziennikarzem, redaktorem naczelnym miesięcznika "Charaktery". Jest współtwórcą Stowarzyszenia im. Jana Karskiego. Poświęcił się pracy nad dialogiem i pojednaniem polsko-żydowskim. Punktem wyjścia w jego pracy był pogrom kielecki z 1946 roku. Zdumienie pana Białka wywołał fakt, że współcześni Kielczanie tak mało wiedzą o tych wydarzeniach. Starannie wyrugowali ze swojej świadomości taką okropność. Odpowiedzialnością za pogrom obciążano komunistyczne władze czy bliżej nieokreślonych prowokatorów. Kielczanie nie chcieli przyjąć do wiadomości, że za to, co się wydarzyło odpowiadają Polacy, ich sąsiedzi, ludzie, których być może znali, którym kłaniali się na ulicy. Ogrom masakry był trudny do ogarnięcia. Jednak jeszcze trudniejsze było zrozumienie postawy Polaków. 

Bogdan Białek rozpoczął żmudne i wymagające czasu zadanie - zapoczątkował dialog między narodami. Przez spotkania, wykłady, rozmowy, artykuły zaczął dotykać tego, co boli nas najbardziej. Nie dotyczyło to tylko samego pogromu, ale zwykłego, codziennego antysemityzmu. Traktowania kultury żydowskiej, jako czegoś obcego, orientalnego czy dziwnego. Przecież społeczność żydowska, tak liczna przed wojną, nie była odrębnym bytem - była częścią Polski - jej obyczajowości i codzienności. Nie rozwijała się gdzieś na krańcach świata, w oderwaniu od kultury polskiej. A właśnie tu, w Polsce - w miastach i na prowincji.

"Cienie i ślady" to zbiór artykułów, wywiadów, rozmów czy przemówień, które przez lata pracy Bogdana Białka ukazywały się w prasie. Ich punktem wyjścia jest pogrom kielecki, jednak dalej, wraz z ich autorem, wędrujemy przez różne zakamarki historii i psychiki ludzkiej. Poznajemy wspaniałych ludzi, rozważamy istotę zła, mówimy o tolerancji i człowieczeństwie. Książka skłania do przemyśleń, do uporządkowania swojego postrzegania świata - mój egzemplarz cały oklejony był kolorowymi karteczkami "ku pamięci". 

Nie muszę chyba pisać, że warto przeczytać tę książkę. Jestem przekonana, że zachęcanie nie jest potrzebne. Jestem też przekonana, że pan Białek spotka się z krytyką "prawdziwych Polaków". Jednak dla niego to chleb powszedni - on wie, jak zachować się w przypadku, kiedy ktoś zaatakuje go na odczycie. Jednak warto było panie Bogdanie - właśnie po to, żebyś mieli teraz o czym myśleć i o czym rozmawiać. Czas żebyśmy zobaczyli fakty i wyciągnęli z nich wnioski na przyszłość. 

Bogdan Białek, Cienie i ślady, Charaktery, 2013