Joanna Olczak-Ronikier "Korczak. Próba biografii"

Kilka lat temu zakochałam się w książce „W ogrodzie pamięci” Joanny Olczak-Ronikier. Kiedy dowiedziałam się, że ta autorka napisała biografię Janusza Korczaka, ucieszyłam się ogromnie. Długo czekałam, aż książka ta pojawi się w ofercie w mojej bibliotece. W końcu jest – pojawiła się. Odstałam w kolejce i zasiadłam do czytania. Książka „W ogrodzie pamięci” mnie zachwyciła, „Korczak. Próba biografii” już zdecydowanie mniej.

Kim był Janusz Korczak wie każdy. To, że naprawdę nazywał się Henryk Goldszmit wie już nieco mniej osób. Wiemy, że napisał „Króla Maciusia Pierwszego”, że zreformował polskie sierocińce, że kochał dzieci tak bardzo, że zdecydował się wraz z nimi umrzeć. Nie zgadzał się na okłamywanie dzieci. Nawet w tak dramatycznej sytuacji, jaką było życie w gettcie, nie chciał okłamywać swoich podopiecznych. Uważał, że dziecko powinno wiedzieć, że ktoś może do niego strzelać, że może umrzeć. Jaki był? Co go ukształtowało? Tego właśnie chciałam dowiedzieć się z jego biografii.

Życie Korczaka było trudne. Od dzieciństwa życie go nie rozpieszczało. Kochał dzieci, dla nich podjął decyzję o rezygnacji z życia prywatnego. To mieszkańcy sierocińca byli jego dziećmi.  Bez wątpienia jego rola w rozwoju pedagogiki jest ogromna. Ale oprócz bardzo rozległej działalności społecznej był nieszczęśliwym, samotnym człowiekiem. Zmagał się z depresją i atakami gniewu. Nie umiał ułożyć swoich kontaktów z kobietami (bądź nie umiał określić swoich preferencji seksualnych), więc zrezygnował z prywatnej strony swojego życia. Był nierówny, miewał huśtawki nastrojów. W ostatnim okresie życia, w gettcie, kiedy przyszło mu walczyć o każdą kromkę chleba dla swoich dzieci, bywał agresywny i niesprawiedliwy. Ale któż z nas nie byłby taki w podobnych okolicznościach?

Ogromną rolę w budowaniu sierocińca, znanego jako "sierociniec Korczaka", miała Stefania Wilczyńska. Była ona dobrym duchem tonującym fantastyczne pomysły Korczaka. To ona tak naprawdę jest cichą bohaterką. Ona zajmowała się praktyczną stroną opieki nad dziećmi. To ona, w przeciwieństwie do Korczaka, martwiła się losem dzieci, które już „wyrosły” z sierocińca. Mało mówi się o tym, że to ona zamykała pochód dzieci w drodze na Umschlagplatz. Ona także zginęła w Treblince. Większość opiekunów z sierocińców, szpitali, domów opieki poszło na śmierć ze swoimi podopiecznymi. Wtedy to było takie oczywiste...

Joanna Olczak-Ronikier bardzo starała się o to, żeby być obiektywną. Janusz Korczak był przyjacielem jej dziadków, to oni wydawali jego książki. Matka Joanny Olczak-Ronikier była pierwszą biografką Korczka. Z kart książki czuć sympatię do jej bohatera. Kontrowersyjne fakty z życia Starego Doktora zostały dodane niejako z obowiązku. Ale nie można zarzucić autorce żerowania na sensacjach. Kontrowersje łagodzi i tłumaczy okolicznościami. Książka zawiera bardzo dobrze zarysowane tło historyczne i poniekąd zupełnie zbędne wstawki dotyczące rodziny autorki. Czuć jej dumę z rodziny i miłość do nich, ale nie są tu potrzebne. Do tego mogą być niejasne dla osób, które nie czytały "W ogrodzie pamięci".
Ostatnio kupiłam synowi „Króla Maciusia Pierwszego”. Zaczęłam czytać pierwszy rozdział i się przeraziłam. Książka ta opowiada o śmierci, poczuciu straty, samotności. Nie chciałam czytać tego mojemu czterolatkowi. Skąd tak drastyczny pomysł na książkę? Skąd tak depresyjny klimat powieści dla dzieci? Teraz, dzięki Joannie Olczak-Ronikier, już to rozumiem.

Joanna Olczak-Ronikier, Korczak. Próba biografii, Seria: Fortuna i Fatum, WAB, 2011